Rodzaje ran - klasyfikacja i charakterystyka

Dodaj opinie

Rana to coś, z czym miał do czynienia praktycznie każdy z nas. Już jako dzieci niejednokrotnie podczas zabawy przewróciliśmy się lub spadliśmy z roweru i tym sposobem nabawiliśmy się różnego rodzaju ran. Takie zranienia zazwyczaj goiły się szybko i sprawnie i nie wymagały specjalistycznego leczenia. Jednak nie zawsze tak jest. Rany to bardzo szeroki i zróżnicowany typ uszkodzeń ciała, które można podzielić na różne rodzaje. W tym wpisie wyjaśnimy, czym są rany i przedstawimy ich podział ze względu na różne czynniki. Warto wszakże wiedzieć, że różne rodzaje ran mogą wymagać innego podejścia – zastosowania prawidłowo dobranego leczenia i różnych rodzajów opatrunków specjalistycznych w zależności od typu rany. To, w jaki sposób zadbać o odpowiednią pielęgnację niebezpiecznych ran, należy bowiem skonsultować z lekarzem. Jeśli podejdziemy do tego niewłaściwie, mogą pojawić się powikłania. A tego chcemy uniknąć, dlatego tak ważna jest konsultacja lekarska!

Rana – co to tak właściwie jest?

Rana to takie uszkodzenie ciała, w którym dochodzi do przerwania ciągłości tkanek. Powodują ją różne czynniki. Można wśród nich wymienić na przykład urazy mechaniczne, chirurgiczne interwencje czy oparzenia. Czynnikiem powodującym powstanie rany mogą być także różnego rodzaju procesy chorobowe, takie jak niedokrwienie tętnicze, niewydolność żylna, zakażenia czy zmiany troficzne.

Objawia się niewłaściwym funkcjonowaniem skóry i innych tkanek, mogąc powodować ból, krwawienie, zaczerwienienie czy obrzęk. W niektórych sytuacjach pojawia się także zwiększone ryzyko powstania i rozwoju infekcji. Bardzo często uszkodzeniom skóry i naskórka towarzyszą uszkodzenia tkanek głębiej położonych: powięzi, mięśni, naczyń krwionośnych, nerwów, ścięgien, kości czy stawów. Im poważniejsza rana, tym bardziej złożony proces jej leczenia należy wdrożyć.

Rodzaje ran w zależności od czasu gojenia:

rany ostre – to te rany, które zazwyczaj powstają w wyniku nagłego urazu lub podczas zabiegu chirurgicznego. Konsekwencją tego jest przerwanie ciągłości warstw skórnych, a niekiedy również warstw podskórnych. Ten typ rany charakteryzuje się szybkim procesem gojenia, który może trwać od kilku dni do kilku tygodni, w zależności od głębokości i rozmiaru rany oraz ogólnej kondycji organizmu. Wymagają natychmiastowego zaopatrzenia w celu zatamowania krwawienia i zabezpieczenia rany. Nieodpowiednio leczone rany ostre mogą przerodzić się w rany przewlekłe.
rany przewlekłe – czas gojenia tego typu ran jest znacznie dłuższy, ponieważ nie goją się prawidłowo i utrzymują się przez dłuższy czas, zazwyczaj powyżej sześciu tygodni. Przyczyną ich powstania może być obecność zakażenia, zaburzenia krążenia krwi, niedożywienie lub obecność przewlekłych chorób, takich jak cukrzyca czy niewydolność naczyniowa. Ich leczenie wymaga specjalistycznej opieki i podejścia wielodyscyplinarnego.

Rodzaje ran w zależności od mechanizmu ich powstania

Rozróżnienie danego typu rany jest istotne dla wyboru odpowiedniego sposobu jej leczenia. Istnieje wiele rodzajów ran. Poniżej przedstawiamy ich klasyfikację przygotowaną na podstawie sposobu, w jaki rana została zadana:

rany cięte – powstają w wyniku działania ostrego narzędzia lub przedmiotu (na przykład nóż), który przecina skórę i tkanki pod nią. Charakteryzują się czystymi, regularnymi krawędziami.
rany kłute – są spowodowane przez ostry, stożkowaty lub spiczasty przedmiot (na przykład drut), który penetruje skórę i tkanki. Rany te mają zazwyczaj wąskie kanały i mogą być niebezpieczne dla zdrowia, ponieważ w niektórych przypadkach prowadzą do uszkodzenia struktur wewnętrznych ciała, takich jak mięśnie, narządy wewnętrzne czy naczynia krwionośne.
rany postrzałowe – to rodzaj ran wywołanych przez pociski lub fragmenty pocisków, które przenikają przez tkanki ciała. Charakteryzują się różnorodnymi wzorami uszkodzeń w zależności od kalibru i prędkości pocisku, kąta trafienia oraz odległości od strzelca. Często posiadają nieregularne krawędzie. Pociski mogą spowodować duże uszkodzenia tkanek, narządów wewnętrznych i kości, co sprawia, że ten rodzaj ran może być bardzo niebezpieczny.
rany tłuczone – powstają w wyniku uderzenia lub zgniecenia tkanek miękkich przez tępe narzędzie lub przedmiot (na przykład młotek). Charakteryzują się rozerwanymi, poszarpanymi krawędziami i uszkodzeniem tkanek podskórnych. Wokół nich mogą pojawić się obrzęki i sińce. Często są bardziej skomplikowane niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka, ponieważ mogą powodować uszkodzenia wewnętrzne, takie jak krwiaki podskórne, złamania kości, uszkodzenia narządów wewnętrznych czy mięśni.
rany szarpane – powstają w wyniku rozerwania tkanek przez tępe narzędzie o kanciastej lub zakrzywionej krawędzi. Charakteryzują się nieregularnymi brzegami, rozerwaniem skóry oraz obfitym krwawieniem. Mogą powstać podczas wypadków drogowych, upadków lub kontaktu z ostrymi przedmiotami. Bywają bardziej narażone na zakażenie niż rany cięte czy kłute.
rany kąsane – to obrażenia skóry i tkanek miękkich spowodowane przez ugryzienie przez zwierzę domowe lub dzikie. Charakteryzują się rozległymi uszkodzeniami skóry i tkanek oraz wysokim ryzykiem pojawienia się zakażenia bakteryjnego. Patogen znajdujący się w ślinie zwierzęcia może przedostać się do organizmu rannego.

Hygienic Stock photos by Vecteezy

Rodzaje ran przewlekłych:

owrzodzenia – to otwarte ubytki w skórze lub tkankach, które nie goją się prawidłowo i, co za tym idzie, utrzymują na skórze przez długi czas, pogłębiając się. To rany bolesne, podatne na rozwój zakażeń bakteryjnych, a także martwicy. Mogą występować na różnych obszarach ciała i mogą mieć różne przyczyny, często są związane z problemami z krążeniem.
owrzodzenia w przebiegu stopy cukrzycowej – są to owrzodzenia rozwijające się u pacjentów chorujących na cukrzycę, które pojawiają się właśnie jako powikłanie pocukrzycowe. Rozwijają się na stopach – powstają w wyniku uszkodzenia nerwów (neuropatii) lub niewłaściwego ukrwienia (choroba tętnic obwodowych). To rany podatne na infekcje. Mogą mieć przebieg powierzchniowy lub głęboki. Wczesne rozpoznanie i leczenie może zmniejszyć ryzyko powikłań – nieleczone lub nieprawidłowo leczone owrzodzenia w przebiegu stopy cukrzycowej mogą zakończyć się amputacjami.
odleżyny – to rany powstające w wyniku tarcia lub ucisku na skórę, które hamują prawidłowe krążenie i prowadzą do uszkodzeń skóry i tkanek miękkich. Narażone są na nie w szczególności osoby niemobilne, leżące. Najczęściej pojawiają się w punktach, na których opiera się ciężar ciała podczas leżenia/siedzenia – skóra w tych miejscach jest cienka i podatna na powstanie odleżyn. Początkowo mogą wydawać się niegroźne – wyglądają jak zwykłe zaczerwienienie skóry. Jednak nie można ich lekceważyć, ponieważ szybko mogą się przerodzić w otwarte, głębokie rany przewlekłe. Dlatego tak ważna jest regularna zmiana pozycji leżącego i stosowanie materaca przeciwodleżynowego.
rany pooperacyjne – to rany powstałe w wyniku operacji lub zabiegu chirurgicznego (planowanego lub nagłego). Skóra nacięta w celu uzyskania dostępu do obszaru operacyjnego nie goi się prawidłowo, prowadząc do powstania rany przewlekłej. Wymagają odpowiedniej pielęgnacji, monitorowania stanu rany pod kątem infekcji i innych powikłań oraz stosowania odpowiednich opatrunków.
rany nowotworowe – mogą być spowodowane uszkodzeniem tkanek przez rosnące zmiany nowotworowe (guzy). Są także wynikiem uszkodzenia tkanek przez zabiegi chirurgiczne, których celem było usunięcie zmian nowotworowych. Zazwyczaj to rany wrzodziejące, często przybierają specyficzny wygląd (związany z rodzajem nowotworu) – zmiany brodawkujące, kalafiorowate, rozrastające się.
oparzenia – ten typ ran jest spowodowany przez działanie ciepła, substancji chemicznych, promieniowania lub prądu elektrycznego. W efekcie dochodzi do uszkodzeń skóry. Jeśli oparzenie jest poważne, dochodzi także do uszkodzeń mięśni i ścięgien, czego skutkiem mogą być przykurcze. Ich następstwem z kolei mogą być martwice (często wymagające usunięcia i przeszczepu skóry). Leczenie oparzeń zależy od stopnia ich nasilenia.
odmrożenia – powstają w wyniku ekspozycji na niskie temperatury. Te uszkodzenia często dotyczą skóry, ale mogą także obejmować głębsze warstwy tkanki, takie jak mięśnie i kości. Z wyglądu to często jasnoróżowa plama (czasem z białym środkiem). Może powodować ból, zaczerwienienie, obrzęk, pęcherze, martwicę tkanek i inne poważne powikłania. Na odmrożenia najbardziej narażone są wystające części ciała – palce dłoni i stóp, nos i uszy.

Czynniki przyczyniające się do powstawania ran przewlekłych:

W przypadku trudno gojących się ran, kiedy proces gojenia się przebiega z różnymi komplikacjami, nie należy bagatelizować żadnego niepokojącego objawu. Taka rana może przerodzić się w ranę przewlekłą, której wyleczenie jest procesem czasochłonnym, bolesnym i żmudnym. Co więcej, istnieją pewne czynniki predysponujące do powstawania ran przewlekłych.

Wśród czynników chorobowych wymienić można następujące problemy zdrowotne:

cukrzyca – może prowadzić do neuropatii, czyli uszkodzenia nerwów, co zmniejsza czucie w obszarze rany i utrudnia rozpoznanie zakażeń. Ponadto wysoki poziom glukozy we krwi może zaburzać procesy gojenia się ran poprzez uszkodzenie naczyń krwionośnych i zmniejszenie przepływu krwi do obszaru rany. Zaś w przypadku wystąpienia stopy cukrzycowej istnieje ryzyko pojawienia się procesu niszczenia tkanek, co prowadzi do martwicy.
niewydolność nerek – w jej wyniku może dochodzić do zatrzymania toksyn w organizmie, co zakłóca proces gojenia się ran poprzez zmniejszenie zdolności do usuwania szkodliwych substancji.
niewydolność żylna – prowadzi do uszkodzenia żył, w wyniku którego krew nie jest prawidłowo transportowana do serca. Przez to powstają zastoje żylne, które skutkują wyciekaniem płynu do okolicznych tkanek i ich niszczeniem. Prowadzi to do powstawania ran zwanych owrzodzeniami.
niewydolność tętnicza – bardzo często jest spowodowana miażdżycą. Prowadzi do utrudnienia przepływu krwi przez tętnice (zwężenie tętnic). Przez niedobór krwi w tkankach ograniczony zostaje transport tlenu i składników odżywczych. Stwarza to ryzyko powstania owrzodzeń, a w skrajnych przypadkach może grozić amputacją.
choroby autoimmunologiczne – choroby takie jak toczeń rumieniowaty układowy czy reumatoidalne zapalenie stawów mogą wpływać na procesy gojenia się ran poprzez atakowanie własnych tkanek i komórek, co utrudnia regenerację skóry i tkanek.

Dlaczego tak ważny jest wybór odpowiedniego opatrunku specjalistycznego?

Jak można zauważyć na podstawie opisów różnych rodzajów ran, każda z nich cechuje się specyficznymi właściwościami. Dlatego tak ważne jest odpowiednie rozpoznanie, z jakim typem rany mamy do czynienia. Dzięki temu od samego początku można wdrożyć najlepiej dostosowany do typu rany sposób leczenia. Poszczególne opatrunki posiadają bowiem specjalne właściwości, które służą innym celom podczas procesu gojenia rany. To lekarz powinien opracować indywidualny tryb leczenia ran, zwłaszcza tych przewlekłych. Pozwoli to prawidłowo zaopatrzyć zranione miejsce, zapewni odpowiednie środowisko leczenia i przyspieszy ten proces. Dzięki temu pacjenci mogą uniknąć bólu, a w skrajnych przypadkach groźnych powikłań, nawet takich jak amputacje.

W swojej ofercie mamy opatrunki przeznaczone do wymienionych powyżej rodzajów ran. Zachęcamy do zapoznania się z bogatą i zróżnicowaną ofertą opatrunków specjalistycznych.