Zespół stresu opiekuna – przyczyny, objawy, porady

We wcześniejszym wpisie pisaliśmy o tym, w jaki sposób zapewnić opiekę bliskim w domu: Opieka nad bliskimi w domu – z czym się to wiąże? Tym razem skupimy się na postaci opiekuna i niebezpieczeństwach, jakie mogą pojawić się w związku z wzięciem odpowiedzialności za los podopiecznego. Opieka nad chorym to zadanie trudne, wymagające ogromnych pokładów czasu, energii i empatii. W ferworze codziennych obowiązków, konieczności skupienia się na zapewnieniu bezpieczeństwa, wygody i opieki bliskiemu, łatwo zapomnieć o sobie. Nie da się bowiem ukryć, że własne potrzeby schodzą wtedy na dalszy plan. Nie myślimy w kategorii “ja”, tylko “mój bliski/podopieczny” i to on staje się centrum świata opiekuna. Prowadzić to może do zespołu stresu opiekuna. W tym wpisie wyjaśnimy, czym jest ten zespół, jakimi symptomami się objawia i jak sobie z nim radzić.

Czym jest zespół stresu opiekuna (ang. CSS – caregiver stress syndrome)?

To termin używany do opisania stanu psychicznego i/lub fizycznego osób opiekujących się bliskimi w domu. Jest on wynikiem obciążeń związanych z opieką nad osobami starszymi, przewlekle chorymi lub niezdolnymi do samodzielnej egzystencji. Innymi słowy, jest to zbiór fizycznych, emocjonalnych i psychicznych reakcji na intensywną i wymagającą pracę. Pracę, która jest związana z zapewnieniem chorej osobie możliwie najlepszej opieki. Niestety, w niektórych sytuacjach, opiekun czuje się nazbyt przytłoczony obecną sytuacją. Jego ciało i umysł wysyłają wyraźne sygnały świadczące o tym, że zaczyna on doświadczać zespołu stresu opiekuna. Może to doprowadzić do wypalenia psychicznego, depresji i wycieńczenia. Tym, co należy na samym początku bardzo wyraźnie podkreślić, jest fakt, że odczuwanie negatywnych emocji, a także uczucia przemęczenia fizycznego i psychicznego, nie jest niczym złym! To naturalna reakcja obronna organizmu na wyczerpującą, wymagającą pełni zaangażowania i ogromnych pokładów empatii i altruizmu, sytuację. 

Zespołu stresu opiekuna przyczyny

Pogłębiający się stopniowo ciężar obowiązków i odpowiedzialności za życie bliskiej osoby może prowadzić do zespołu stresu opiekuna. Przyczyny tego stanu są wielorakie i często ukryte w codziennych wyzwaniach, jakie niesie opieka nad bliską osobą. Oto kilka czynników, które wywołują i pogłębiają zespół stresu opiekuna:

• zmiany w życiu codziennym: opieka nad osobą bliską w domu bardzo często wiąże się z koniecznością zmiany stylu życia i dostosowaniem się do nowej sytuacji. Opiekun często rezygnuje z życia zawodowego, towarzyskiego czy rodzinnego. Mimo najlepszych chęci i dobrej woli, często nie jest to sytuacja łatwa do zaakceptowania;
• brak wsparcia: samodzielna opieka nad chorą osobą, brak odpowiedniego wsparcia ze strony bliskich, rodziny, a także systemu opieki, może sprawić, że opiekunowie czują się osamotnieni i przeciążeni;
• problemy z komunikacją: to kolejna trudność, która może być związana z opieką nad osobami chorymi. Brak możliwości porozumienia się z podopiecznym może powodować stres, frustrację i niepokój. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku, kiedy podopieczny nie chce współpracować, jego nastawienie jest negatywne lub reaguje agresywnie na pomoc ze strony opiekuna;
• brak wsparcia finansowego: opieka nad bliskimi, często poważnie chorymi, wiąże się też z obciążeniami finansowymi, które niejednokrotnie przekraczają możliwości opiekunów;
• brak czasu dla siebie: całkowite skupienie się na potrzebach osoby, która wymaga opieki, sprawia, że potrzeby opiekuna schodzą na dalszy plan. Może to powodować frustrację, przeciążenie psychiczne i fizyczne oraz wypalenie. Choć to momentami bardzo trudne, opiekun musi pamiętać o sobie i swoim zdrowiu, zarówno psychicznym, jak i fizycznym;
• presja społeczna – społeczeństwo często narzuca pewne oczekiwania i normy dotyczące tego, jak powinna wyglądać opieka nad bliskimi w domu. Prowadzi to do tego, że opiekunowie nie chcą szukać pomocy w ośrodkach i placówkach medycznych i przez długi czas nie pozwalają sobie nawet na chwilę wytchnienia;
• obawa o przyszłość: niewiedza, co przyniesie kolejny dzień, a także lęk o stan zdrowia bliskiej osoby również może skutkować pojawieniem się objawów świadczących o zespole stresu opiekuna.

Zespół stresu opiekuna objawy

Objawy zespołu stresu opiekuna są bardzo zróżnicowane – u każdego opiekuna mogą wystąpić różne symptomy związane z ZSO. Bardzo często opiekunowie odczuwają kilka różnych objawów. Do najczęstszych należą:

Objawy psychiczne:

1. Depresja: opiekunowie mogą doświadczać uczucia przytłoczenia, smutku i beznadziei, które są efektem trudności związanych z opieką nad bliskimi.
2. Irytacja: opiekunowie mogą stawać się bardziej drażliwi i podatni na wybuchy gniewu z powodu ciągłego napięcia czy trudności w komunikacji z podopiecznym.
3. Poczucie winy: opiekunowie często obwiniają się za swoje emocje, brak cierpliwości lub nawet chwilowe uczucie zniechęcenia.
4. Izolacja społeczna: poświęcanie większości czasu i uwagi osobie potrzebującej nieustannej opieki może prowadzić do izolacji społecznej. To z kolei może wpływać na samopoczucie i relacje z innymi.
5. Utrata zainteresowań: przemęczenie, brak wolnego czasu i natłok obowiązków mogą prowadzić do utraty zainteresowań i przyjemności z wykonywania aktywności, które wcześniej sprawiały radość.
6. Problemy z koncentracją: długotrwałe napięcie i stres związany z opieką mogą prowadzić do trudności w skupieniu uwagi i utrzymaniu koncentracji na codziennych zadaniach.

Objawy fizyczne:

1. Chroniczne zmęczenie: długie godziny spędzone na opiece i brak wartościowego odpoczynku mogą prowadzić do uczucia nieustannego zmęczenia, a nawet wyczerpania.
2. Bóle mięśniowe: podnoszenie, przekładanie czy kąpanie osoby wymagającej opieki może prowadzić do bólów głowy oraz napięcia mięśni, szczególnie w okolicach szyi, ramion i pleców.
3. Problemy ze snem: troska i niepokój o stan zdrowia bliskiej osoby mogą prowadzić do trudności z zasypianiem czy koszmarów.
4. Problemy trawienne: stres związany z opieką może wpływać negatywnie na układ trawienny, prowadząc między innymi do bólów brzucha, wzdęć, nudności czy biegunek.
5. Bóle głowy: ciągłe napięcie i niepokój mogą prowadzić do bólów głowy i migren.
6. Osłabienie układu odpornościowego: przeciążenie organizmu może osłabić odporność, zwiększając podatność na zachorowania, co prowadzi do częstszych przeziębień i infekcji.

Zespół stresu opiekuna – jak sobie z nim radzić?

Regularne dbanie o własne zdrowie fizyczne i psychiczne jest niezwykle ważne. Każdy opiekun powinien zadbać o wystarczającą ilość snu, zdrową dietę i regularną aktywność fizyczną. Ale to nie wszystko! Nie można przy tym zapomnieć o czynnościach poprawiających komfort psychiczny, takich jak odpoczynek, relaks i realizowanie swoich hobby.

Prośba o pomoc czy poszukanie wsparcia to kolejne czynniki, które mogą poprawić stan opiekuna. Jeśli jest taka możliwość, warto poprosić rodzinę i przyjaciół o pomoc. Warto także pomyśleć o skorzystaniu z pomocy specjalistów zajmujących się zdrowiem psychicznym, zwłaszcza w przypadku, gdy opiekun odczuwa wiele symptomów ZSO i czuje się przytłoczony obecną sytuacją. Wymiana doświadczeń z innymi opiekunami również może korzystnie wpłynąć na stan psychiczny. 

Podsumowanie

Zespół stresu opiekuna jest poważnym problemem społecznym, który wymaga zrozumienia i odpowiedniego wsparcia dla osób, które poświęcają się opiece nad bliskimi. Przypadłość ta może mieć bowiem negatywny wpływ nie tylko na jakość życia opiekuna, ale także na jakość świadczonej opieki. Dlatego ważne jest, aby opiekunowie otrzymywali odpowiednie wsparcie, zarówno emocjonalne, jak i praktyczne, aby radzić sobie z obciążeniem związanym z opieką.

<To jest wyrób medyczny. Używaj go zgodnie z instrukcją używania lub etykietą. Podmiot prowadzący reklamę: Inkontynencja Sp. z o.o.>